Ngày hôm nay Ẩm Thực Du Lịch sẽ cùng độc giả khám phá một trong những ngôi chùa cổ kính và đậm chất nghệ thuật của Việt Nam – chùa Tây Phương. Được biết đến với cái tên chữ là “Sùng Phúc tự”, chùa Tây Phương không chỉ là một di tích quốc gia đặc biệt của Thủ đô Hà Nội mà còn là nơi lưu giữ những tác phẩm điêu khắc Phật giáo cổ quý giá, phản ánh trình độ kỹ thuật điêu luyện và tài năng của người xưa.
Hãy cùng tôi, một người đã dành nhiều năm nghiên cứu và lan tỏa giá trị văn hóa lịch sử Việt Nam, bắt đầu hành trình tìm hiểu sâu về ngôi chùa mang đậm dấu ấn của nghệ thuật và tín ngưỡng này
Khám phá các ngôi chùa tại Việt Nam:
1. Lịch sử và Nguyên Thủy của Chùa Tây Phương
Chùa Tây Phương, theo Wikipedia tên chữ là Sùng Phúc tự, là ngôi chùa cổ kính nằm trên đỉnh đồi Câu Lâu thuộc thôn Yên, xã Thạch Xá, huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội. Ngôi chùa này được cho là đã tồn tại từ thời Đường, khoảng thể kỷ 7-8, và đã được trùng tu nhiều lần trong các thế kỷ tiếp theo.
Các nguồn sách báo ghi nhận niên đại có thể tin được là từ thời nhà Mạc. Đặc biệt, vào những năm 1630s, chùa đã được sửa chữa lớn với việc xây dựng thượng điện và hậu cung. Năm 1632, dưới thời vua Lê Thần Tông, chùa được mở rộng thêm với thượng điện 3 gian, hậu cung và hành lang 20 gian.
Sau đó, vào những năm 1657-1682, Tây Đô Vương Trịnh Tạc cho phá chùa cũ để xây lại chùa mới và cả tam quan. Chùa còn trải qua một lần đại tu vào năm 1794 dưới thời nhà Tây Sơn với tên mới “Tây Phương Cổ Tự” và hình dáng kiến trúc còn tồn tại cho tới ngày nay.
Hướng Dẫn Di Chuyển Đến Chùa Tây Phương
Chùa Tây Phương tọa lạc tại xã Thạch Xá, huyện Thạch Thất, cách trung tâm thủ đô Hà Nội khoảng 40km. Để di chuyển đến đây, bạn có thể lựa chọn phương tiện như xe máy, ô tô cá nhân hoặc xe bus.
Di chuyển bằng xe máy/ ô tô
Từ trung tâm Hà Nội, bạn di chuyển theo hướng đường Trần Duy Hưng – Đại lộ Thăng Long. Đến cầu vượt ngã tư Đại lộ Thăng Long – Thạch Thất, Quốc Oai, bạn rẽ trái vào Quốc Oai. Sau đó rẽ phải và đi thêm 5km, đến ngã tư Thạch Xá sẽ có biển chỉ đường vào chùa Tây Phương. Rẽ trái và đi thêm khoảng 4-5km nữa bạn sẽ tới cổng chùa Tây Phương.
Di chuyển bằng xe bus
Nếu bạn không có phương tiện cá nhân, việc đi xe bus cũng là một lựa chọn tiện lợi. Bạn có thể đi xe bus số 89 với tuyến Bến xe Yên Nghĩa – Thạch Thất – Bến xe Sơn Tây. Bạn nên bảo với tài xế để xuống ở đường vào chùa Tây Phương.
Ngoài ra, bạn cũng có thể tham khảo việc thuê xe ô tô có tài xế để có một chuyến đi thoải mái và không cần lo lắng về đường đi hay tìm chỗ đậu xe. Đây cũng là một lựa chọn phù hợp nếu bạn đi cùng gia đình hay nhóm bạn.
2. Kiến Trúc Nổi Bật
Chùa Tây Phương là một minh chứng sống động cho sự kỳ diệu của nghệ thuật kiến trúc cổ truyền Việt Nam. Cấu trúc chùa theo phong cách kiến trúc “chữ Tam” không chỉ thể hiện sự hài hòa, cân đối trong không gian mà còn phản ánh sâu sắc những giáo lý của Phật giáo và Nho giáo.
Điển hình là tòa giữa chùa được xây dựng cao hơn và hẹp hơn so với hai tòa khác, không chỉ tạo nên sự nổi bật, quyền uy mà còn phản chiếu ý niệm về việc ba lực lượng vũ trụ hóa thành, tức là Thiên – Nhân – Địa, điều khiển vũ trụ và hòa quyện vào nhau.
Về mặt kiến trúc, chùa Tây Phương còn gây ấn tượng mạnh với thiết kế mái đôi độc đáo. Mái phía trên được tạo hình bằng ngói nổi có hình lá đề, còn lớp mái dưới được lát ngói hình vuông và sơn những màu sắc truyền thống tượng trưng cho màu áo cà sa của chúng tăng, gợi tới sự khiêm nhường và thanh tịnh trong tôn giáo Phật giáo.
Sự tư duy thiết kế uyển chuyển này không chỉ làm cho chùa Tây Phương có bề ngoài cuốn hút, nghệ sĩ mà còn gắn kết mật thiết với tâm linh và văn hóa Phật giáo.
Đặc biệt, cảnh quan kiến trúc của chùa còn nổi bật nhờ những công trình điêu khắc phức tạp và sắc sảo, được thể hiện qua họa tiết hoa lá, rồng phượng, chạm khắc cực kỳ sắc xảo và mượt mà trên từng chi tiết kiến trúc. Những tác phẩm điêu khắc này không chỉ là niềm tự hào của nghệ thuật mà còn thể hiện sự tinh hoa và bàn tay tài hoa của các nghệ nhân làng mộc truyền thống Chàng Sơn thời đó.
Tất cả những yếu tố này, từ kiến trúc hình chữ “Tam”, mái đôi đến các công trình điêu khắc tinh xảo, không chỉ cho thấy trình độ thẩm mỹ cao, óc sáng tạo độc đáo mà còn gửi gắm những thông điệp sâu sắc về văn hóa và tâm linh, đánh dấu chùa Tây Phương không chỉ là một di sản văn hóa mà còn là một công trình kiến trúc tâm linh nổi bật của Việt Nam.
Để lên chùa, du khách cần phải leo qua hơn 200 bậc thang đá ong rêu phong. Đây là con số đáng kể, thể hiện sự kiên trì và lòng thành kính của người hành hương khi ghé thăm ngôi chùa cổ kính này.
3. Tượng Phật và Nghệ Thuật Điêu Khắc
Chùa Tây Phương không chỉ nổi bật với kiến trúc mà còn là một bảo tàng sống với hơn 70 pho tượng Phật và các bức phù điêu tạc bằng gỗ mít, sơn son thếp vàng, trong đó có những pho lớn như tượng Kim Cương và Hộ Pháp cao đến 3 mét. Đồng thời, chùa còn có tượng 18 vị La Hán độc đáo được thờ ở chùa Thượng mà chúng ta đã được học trong sách giáo khoa.
Nổi bật ở Chùa Tây Phương có bộ tượng Bát bộ kim cương gồm tám vị thiên binh, thiên tướng, thể hiện sức mạnh và uy nghi của phật pháp. Các bức tượng điêu khắc với sự tinh xảo đáng khâm phục vào thế kỷ 17, 18. Những tượng này không chỉ có giá trị về mặt nghệ thuật mà còn được Nhà nước công nhận là Bảo vật Quốc gia.
Một điều đáng chú ý khác là hệ thống tượng Phật tại chùa, bao gồm 72 bức tượng Phật đặc sắc làm từ gỗ mít, phản ánh sự tài hoa của các nghệ nhân điêu khắc thời bấy giờ. Mỗi tác phẩm đều mang một nét riêng, phong phú về biểu cảm và dáng vẻ, là những minh chứng sống động cho truyền thống điêu khắc cổ của Việt Nam.
Tác phẩm điêu khắc tinh xảo ở chùa chủ yếu do bàn tay của các nghệ nhân làng mộc Chàng Sơn – làng truyền thống nổi tiếng nhất xứ Đoài thời bấy giờ thực hiện. Khắp chùa, nơi nào có gỗ đều trưng bày nghệ thuật chạm trổ với các hình ảnh truyền thống như lá dâu, lá đề, hoa sen, rồng phượng.
4. Lễ Hội Chùa Tây Phương
Lễ hội chùa Tây Phương diễn ra hằng năm vào ngày thứ 6 của tháng 3 âm lịch, tương ứng với một ngày trong tháng 4 dương lịch.
Địa điểm: Chùa Tây Phương tọa lạc ở Thạch Xá, huyện Thạch Thất, Hà Nội.
Nghi lễ và hoạt động: Lễ hội nổi bật với nghi thức tắm tượng – moc duc, tức là rửa tượng, cùng với việc dâng hương và tổ chức các trò chơi dân gian. Ngoài ra, du khách thập phương khi tham gia lễ hội còn có thể thưởng thức các màn trình diễn múa rối nước, kéo co, chọi gà, cờ người và vật tảng… ngay tại chân đồi nơi chùa tọa lạc.
Chùa Tây Phương còn tổ chức nghi lễ Sám Hối vào ngày 6 tháng 3 âm lịch nhằm kêu gọi mọi người thực hành lòng từ bi và tránh xa những việc làm tiêu cực, hướng tới sự bình yên và tĩnh lặng trong tâm hồn .
Ý nghĩa: Lễ hội tại chùa không chỉ là dịp để tưởng nhớ và tri ân các bậc tiền nhân mà còn là cơ hội để người dân địa phương và du khách khám phá vẻ đẹp kiến trúc và thưởng ngoạn tượng Phật cũng như tham gia các nét văn hóa truyền thống của Việt Nam.
5. Ghi Chú Khi Tham Quan Lễ Chùa Tây Phương
Trang Phục Khi Đến Chùa
Chùa Tây Phương là một địa điểm tâm linh, vì thế bạn cần chú ý lựa chọn trang phục kín đáo, tránh mặc quần áo quá ngắn hoặc có màu sắc lòe loẹt. Việc này không những thể hiện sự tôn trọng đối với không gian tôn giáo mà còn giữ được hình ảnh lịch sự cho bản thân khi tham quan và tìm hiểu về địa điểm này.
Lễ Vật Khi Đi Chùa
Khi mang lễ vật đến chùa, bạn nên chọn những đồ chay theo tinh thần và tư tưởng nhân từ, bình đẳng của đạo Phật. Tránh mang đến chùa những lễ vật mặn như thịt lợn, giò chả vì những thức ăn này không phù hợp với không gian tâm linh và các quy tắc của ngôi chùa.
Có thể bạn thích:
Từ lịch sử hào hùng, kiến trúc độc đáo, những pho tượng Phật giáo điêu khắc tinh xảo, đến những lễ hội truyền thống mang đậm bản sắc dân tộc, chùa Tây Phương không chỉ là điểm nhấn tâm linh mà còn là di sản văn hóa quý báu, là nơi giao thoa giữa quá khứ và hiện tại. Mỗi góc chùa, mỗi bức tượng, từng hàng ngói cổ kính đều kể lại một câu chuyện về niềm tin, sự sáng tạo và khát vọng hướng thiện của con người.
Như trước đây chúng tôi đã giới thiệu về chùa cô đơn hay chùa Huê Nghiêm ở TP Hồ Chí Minh thì nếu bạn là người con của đất Việt hay du khách từ phương xa, hãy nhớ rằng, chùa là chốn linh thiêng luôn mở cửa chào đón bạn trở lại, để khám phá, để chiêm nghiệm và để tiếp tục hành trình tìm về cội nguồn của một nền văn hóa phong phú và đặc sắc.
