Một thành phố Phần Lan mà bạn có thể chưa bao giờ nghĩ đến sẽ mang đến sự pha trộn hấp dẫn giữa văn hóa, ẩm thực và sức hấp dẫn quốc tế.
Bởi Tom Vanderbilt
TURKU, theo cuộc thăm dò không chính thức của tôi, không phải là nơi nhiều người biết hoặc thậm chí đã nghe nói đến. Những người giải ô chữ có thể đã bắt gặp một ô trống gồm năm chữ cái với manh mối “cư dân của Turku” (Với đáp án là: Finns). Thậm chí, nhiều người Phần Lan chỉ biết một cách mơ hồ về thành phố với dân số khoảng 195.000 trên bờ biển phía tây nam của đất nước. Dựa vào vị trí của nó mà đôi khi người ta gọi nó như là mặt sau của đất nước Phần Lan.
Turku là thành phố lâu đời nhất và từng là thủ đô của Phần Lan , nhưng rồi uy tín và tên gọi của nó đã dần chìm vào quên lãng khi vào năm 1812, nước Nga dành quyền kiểm soát vùng đất này từ tay Thụy Điển trong cuộc chiến tranh có tên gọi là Chiến tranh Phần Lan. Như Jonathan Clements khẳng định trong cuốn An Armchair Traveller’s History of Phần Lan, Turku đã “sôi sục trong sự phẫn uất hợm hĩnh kể từ khi người Nga chuyển tất cả các hoạt động đến doanh trại quân đội vinh quang đó, Helsinki.” Vết thương như bị sát thêm muối vào năm 1827, khi đó Turku vẫn là thành phố lớn nhất Phần Lan lúc bấy giờ đã bị thiêu rụi với nguyên nhân từ một vụ cháy nhà lan nhanh và rộng dẫn tới mất kiểm soát.
Tuy nhiên ngày nay người dẫn Turku có thể tự hào với những gì mình đang có theo tiêu chuẩn mà người Phần Lan đặt ra, Văn phòng du lịch địa phương quảng bá rầm rộ chiến dịch “Kiss My Turku”, một sự đáp trả táo bạo cho biệt danh giải phẫu học của thành phố. Một thập kỷ trước, nó được mệnh danh là Thủ đô Văn hóa Châu Âu, khởi đầu cho làn sóng phát triển và sự mến khách của người dân. Đặc biệt là dọc theo Sông Aura từng mang vẻ ủ rũ, chia đôi thị trấn thành hai phần thì hiện giờ đã có những lối đi bộ nhộn nhịp và những nhà hàng tuyệt vời. Sự rung cảm giống như sông Seine là một trong những lý do khiến Turku được gọi là “Paris của Phần Lan”; khi các nhà sản xuất của một bộ phim gần đây về Tove Jansson—tác giả của những cuốn sách Moomin được yêu thích—không thể quay các cảnh ở thủ đô nước Pháp vì đại dịch, họ đã nhờ Turku đóng thế.
Tôi đến thành phố cùng vợ và con gái vào cuối tháng 6, gần giữa mùa hè, hay người Phần Lan gọi là Juhannuspäivä. Kế hoạch là khám phá Turku trong vài ngày, sau đó lái xe một quãng ngắn về phía tây nam đến quần đảo cùng tên—một chuỗi khổng lồ gồm khoảng 20.000 hòn đảo trải dài gần như đến tận Thụy Điển.
Ở Phần Lan, mùa hè đến như một sự khiêu khích nồng nàn. Sau nhiều tháng dài tăm tối của mùa đông, người Phần Lan bất ngờ bị tấn công bởi những ngày tươi sáng, tương đối dễ chịu và “những ngày không đêm”. Có một bầu không khí cuồng nhiệt, khi mọi người cố gắng hấp thụ toàn bộ phần thưởng của ngày hạ chí này. (Người Phần Lan, với tính hài hước đặc trưng của họ, nói đùa rằng mùa hè ở Phần Lan thật đáng yêu—trời “hiếm khi có tuyết.”)
Ở Turku, dọc hai bên sông Aura như tiếp thêm năng lượng cho các cuộc chè chén say sưa trong suốt mùa hè này. Lúc đó đã gần 10 giờ tối vào một ngày trong tuần, nhưng ở bờ bên kia, trải dài trên những sườn dốc đầy cỏ, là hàng trăm người đang ăn, uống, trò chuyện và tắm trong ánh chiều tà, giống như những con thằn lằn trong hang nổi lên để được chào đón.
Sau một vài ngày, Turku bắt đầu giống như quan niệm của tôi về một thành phố châu Âu nhỏ, ít được quan tâm, không có đám đông khách du lịch. Nó có rất nhiều lựa chọn thực phẩm tuyệt vời, như Smör nổi bật của New Nordic (smor.fi; các món ăn có giá từ $66) và Kaskis được gắn sao Michelin (kaskis.fi; các món ăn có giá từ $117). Ở đây cũng có một số khách sạn khá lạ — chúng tôi ở tại khách sạn Kakola (hotelkakola.fi; phòng đôi với giá từ 154 đô la), nằm trên khu đất cũ của một nhà tù thế kỷ 19.
Và nó có các bảo tàng hấp dẫn, như Aboa Vetus Ars Nova (aboavetusarsnova.fi), nằm trên địa điểm khai quật khảo cổ và nơi trình bày lịch sử ngầm của thành phố, từng là trung tâm thương mại thịnh vượng của đế chế Thụy Điển. Tại Bảo tàng Nghệ thuật Turku (turuntaidemuseo.fi), một lâu đài bằng đá hoa cương đẹp đẽ trên đỉnh đồi Puolalanmäki, chúng tôi đã xem một cuộc triển lãm tác phẩm của những nữ nghệ sĩ Phần Lan không được đánh giá cao như Helene Schjerfbeck, người được mệnh danh là “Munch của Phần Lan”.
Turku có một đường chân trời lịch sử tinh túy của châu Âu. Nhà thờ Turku (turuntuomiokirkko.fi), được xây dựng vào thế kỷ 13, đã bị phá hủy phần lớn 500 năm sau đó trong trận hỏa hoạn, nhưng sau đó đã được xây dựng lại một cách tinh tế. Lâu đài Turku (turku.fi/en), tòa nhà thời trung cổ lớn nhất còn tồn tại ở Phần Lan, có các cuộc triển lãm ghi lại lịch sử đầy biến động của đất nước. Thành phố cũng rất dễ đi bộ, đi xe đạp và khi tôi đưa con gái mình đến một khóa học đu dây trên tán cây có tên là Flowpark (flowpark.fi) ở vùng xa của thị trấn, chúng tôi đã lái xe tay ga điện tử đến đó một cách an toàn nhờ mạng lưới tuyệt vời của khu vực Đường đi xe đạp.
Và chúng ta đừng quên loại khoai tây mới mà hay được người Phần Lan gọi là “khoai tây nguyên chất”. Một dấu hiệu thực sự của mùa hè, tôi cảm nhận những thứ đặc trưng cho mùa trong năm trong hành trình của mình, chúng tôi đã tham dự Lễ hội khoai tây nguyên chất của Turku, được tổ chức tại một nhà máy bia địa phương. “Bạn có nghe nói rằng chúng tôi đang ăn rất nhiều khoai tây ở Phần Lan không?” Mari Sandell, một nhà tổ chức, nói đùa. Được dẫn dắt bởi Sandell, một nhà khoa học về giác quan tại Đại học Turku, chúng tôi đã lấy mẫu một số loại khoai tây mới ngon đến kinh ngạc, bao gồm một số loại từ món nướng ăn kèm với ức bò. Đầu bếp mô tả đó là “một hành trình từ Texas đến Turku.”
Turku thường được mệnh danh là “thủ đô thực phẩm của Phần Lan”, ngụ ý sự cạnh tranh tự nhiên với Helsinki. “Đó không phải là thủ đô ẩm thực,” Turo Jokinen nói với tôi vào một buổi chiều khi tôi đang nhấm nháp món súp cá hồi xông khói trong một phòng ăn trang nhã bên bờ sông. Jokinen, một người gốc Turku, người vừa rời bỏ sự nghiệp tài chính ở Helsinki, sở hữu nhà hàng Oobu (oobu.fi; enrées $27–$39). Phần giới thiệu với chúng tôi về ẩm thực Phần Lan đã bắt đầu vào sáng hôm đó, tại Hội trường chợ Turku (kauppahalli.fi), một tòa nhà gạch hình vòm từ thế kỷ 19 ở trung tâm thành phố. Tại Herkkunuotta (herkkunuotta.fi), một cửa hàng cá bên trong hội trường với một quầy ăn trưa nhỏ, đầu bếp-chủ sở hữu Johan Hellsten đã chiêu đãi chúng tôi những món ngon thông thường của Phần Lan, như cá trích Baltic ngâm, cũng như trứng cá pike hun khói lạnh, một đặc sản của Hellsten , và “bánh mì quần đảo” đặc, mạch nha.
Giống như nhiều loại thực phẩm của Phần Lan, nó được thiết kế để cung cấp sức sống qua mùa đông dài. Người ta nói rằng Phần Lan có 90% là rừng và biển, và thức ăn phản ánh điều đó—mầm cây vân sam nồng nàn, đống thì là và cam thảo, cây đại hoàng và củ cải vàng, cùng các loại cá như cá rô và cá pike, tất cả đều mặn và ám khói (Người Phần Lan nổi tiếng là người nấu ăn trong phòng tắm hơi).
Một ưu điểm khác của Turku là nó là cửa ngõ vào Quần đảo Turku, một dãy đảo với những mỏm đá gồ ghề, được bao phủ dày đặc bởi thông và vân sam và rải rác những ngôi nhà nhỏ mộc mạc. Sau một đoạn lái xe ngắn và hai lần qua phà—nhiều phà của Phần Lan được trang bị để phá băng và chạy quanh năm—chúng tôi đến điểm đến, Khách sạn Nestor (khách sạn Nestor.fi; giá phòng đôi từ $103), trên đảo Korpo. Được điều hành bởi đầu bếp và chủ sở hữu William Helmgren, người trước đây đã nấu ăn tại nhà hàng Frantzén được gắn sao Michelin ở Stockholm, Nestor là nhà nghỉ nhỏ hoàn hảo ở vùng nông thôn, với thực đơn nếm thử kiểu Bắc Âu mới rất thú vị không chỉ có cá hồi muối đường và khoai tây mới mà còn cả hắc mai biển và nước dùng làm từ nấm địa phương.
Chúng tôi đã dành cả ngày để đi lang thang từ đảo này sang đảo khác, đạp xe và đi bộ đường dài, ngâm mình trong phòng xông hơi khô kiểu Baltic, và ngắm nhìn những con đại bàng biển khổng lồ từ những chiếc thuyền kayak trên đại dương của chúng tôi. Một buổi chiều, ở Nagu, chúng tôi đi thuyền buồm trên Tacksamheten (tacksamheten.fi), cùng với chủ nhân của nó là Sami Uotinen. Chúng tôi lênh đênh quanh đảo không số, ngắm nhìn những ngôi nhà tranh mộc mạc đỏ au. (Người Phần Lan nổi tiếng bị ám ảnh bởi những ngôi nhà tranh của họ—có gần nửa triệu ngôi nhà như vậy trên khắp đất nước.) Chúng tôi đi ngang qua Själö, một hòn đảo từng là nơi ở của những người bệnh phong—một nơi quá tồi tàn, các tù nhân buộc phải mang những vật liệu cần thiết để xây dựng quan tài của chính họ.
Tuy nhiên, phần lớn thời gian, chúng tôi chỉ tận hưởng cảm giác tĩnh lặng và cô độc của Bắc Âu. Ở Turku, Jokinen đã kể cho tôi nghe về lần anh tiếp đãi một số người bạn Mỹ trên quần đảo. “Điều đó hơi khó đối với họ—họ nói, “‘Chúng ta nên làm gì đó,” anh vừa cười vừa nhớ lại. “Tôi không nghĩ chúng ta nên làm gì cả. Đó là cách sống của người Phần Lan trong những ngôi nhà mùa hè—bạn chỉ có thể nhìn ra biển. ‘Vật’ là hư vô.”
